Hoe verwarrend kan het zijn? Wutachtalbahn, Sauschwänzlebahn, Strategische Bahn en Kanonenbahn… vier namen voor één en dezelfde spoorlijn; misschien wel de mooiste museumspoorlijn van Duitsland. Dat vraagt om uitleg.


De spoorlijn is aangelegd in 1890 en maakte deel uit van een militaire infrastructuur. Na de Frans-Duitse oorlog wilde Duitsland een spoorlijn waarover snel militaire manschappen en materieel vanuit o.a. Berlijn richting Elzas-Lotharingen konden worden vervoerd in geval van mobilisatie. Dat verklaart meteen de namen Kanonenbahn en Strategische Bahn. De lijn moest worden aangelegd door de vallei van de rivier de Wutach, vlak langs de Zwitserse grens. Om in geval van oorlog niet over (neutraal) Zwitsers grondgebied te hoeven rijden met de militaire treinen, werd het traject uitsluitend op Duitse grond aangelegd. Om het grote hoogteverschil in de Wutachvallei te overwinnen, moest een lang en bochtig traject worden aangelegd. Met het oog op de zware militaire treinen mocht de spoorlijn namelijk niet al te steil worden.

Hoe belangrijk de lijn ook werd geacht, in oorlogstijd heeft dit deel van de Kanonenbahn nauwelijks een rol van betekenis gespeeld. Zowel tijdens de Eerste als Tweede Wereldoorlog werd de lijn slechts heel beperkt gebruikt voor militaire treinen. Wel reden in de zomer van 1944 regelmatig lazarettreinen (hospitaaltreinen) met gewonde Duitse soldaten over de spoorlijn. Buiten het militaire vervoer was ook het goederen- en personenvervoer door de Wutachvallei vrij beperkt. Vanaf de jaren ’60 werd de dienst op deze lijn stukje bij beetje afgebouwd en in 1976 volledig stilgelegd.


Al meteen na de opheffing van de lijn werd gewerkt aan museaal behoud van de lijn. Vandaag de dag is de Sauschwänzlebahn een museumspoorlijn, waarop vrijwel het hele jaar door met grote regelmaat met stoomtrein en dieseltreinen wordt gereden van Zollhaus-Blumberg naar Weizen.


De route kenmerkt zich door een slingerend traject door de Wutachvallei, waarbij het dal met een aantal grote spectaculaire Stahlbrücken wordt overgestoken. Net als bij de Gotthardbahn, is het kerkje van Fützen hier het ijkpunt van de spoorlijn. Steeds is het kerkje aan een andere kant en op een andere hoogte te zien.

Over het bochtige traject doet de trein een klein uur. De tussengelegen stationnetjes, waar wordt gestopt, worden vooral gebruikt door wandelaars in de prachtige Wutachvallei. De stop in eindpunt Weizen – een plaatsje waar verder niets te doen is – wordt gebruikt om de locomotief van nieuw water te voorzien. Na een half uurtje rijdt de trein weer terug naar Blumberg, waar in het station een alleraardigst spoorwegmuseum is ingericht.


Bijzonder aan de lijn is de keertunnel; de enige keertunnel in heel Duitsland. De trein rijdt de tunnel in, draait 360 graden en komt even later enkele tientallen meters hoger weer uit de tunnel. En precies daaraan dankt de spoorlijn de naam Sauschwänzlebahn: varkensstaartspoorlijn. De vorm van de keertunnel doet denken aan de krul in een varkensstaart. Opdat niemand deze vergelijking ontgaat, is op station Blumberg-Zollhaus een levensgroot varken neergezet, als mascotte van deze bijzondere spoorlijn…