Zelfs als je voor de zoveelste keer rondloopt over de restanten van de Eerste Wereldoorlog in de Belgische Westhoek, blijft het aantal doden niet te bevatten. De eindeloze hoeveelheid begraafplaatsen blijft indrukwekkend. Zoveel jonge levens, veelal anoniem, zijn hier in de kiem gesmoord. Toch was er nog plek geweest voor één dode extra…. en het had niet veel gescheeld of Adolf Hitler, tussen 1914 en 1918 soldaat in het Duitse leger, had hier ook een steen gehad met zijn naam erop. Het had de wereld een hoop ellende kunnen besparen…
Vanaf de laatste huizen van het Belgische stadje Mesen heb je een prachtig vergezicht over het dal tot aan de Franse Komen-Waasten. Op de Rijselstaat wordt de grens tussen België en Frankrijk slechts gevormd door een klein riviertje, waar een bakstenen bruggetje overheen gebouwd is. Hier ga je ongemerkt het andere land binnen.
Vanaf de heuvel bij Mesen is goed te zien dat aan Belgische zijde van de grens aan weerskanten van de weg een begraafplaats ligt; de Bethleem East Farm Cemetery en Bethleem West Farm Cemetery. Daar tussenin lag in de Grote Oorlog een boerderij met de naam Bethleem Farm.
Op deze boerderij verbleef begin 1915 een Oostenrijkse soldaat in dienst van het Duitse leger. Zijn naam? Adolf Hitler. Hij was koerier achter het front. Een relatief eenvoudige functie, al bleek ook niet geheel zonder gevaren. In december 1914 in het dorpje Hollebeke, op een steenworp afstand hier vandaan, was hij gewond geraakt door een granaatscherf in been en schampschot aan zijn hoofd. Op Bethleem Farm was een groot veldhospitaal en commandopost ingericht door het Duitse leger.
Gefreiter Adolf Hitler
Wat als deze kogel geen schampschot maar een voltreffer was geweest? Of wat als één van de verpleegsters in het veldhospitaal haar dag niet had gehad en een foutje had gemaakt? Wat als een geallieerd artillerievuur de boerderij had verwoest terwijl hij daar verpleegd werd? Hoe had de loop van de geschiedenis er dan uitgezien? Dan was Adolf Hitler misschien wel anoniem begraven in het Kameradengrab in Langemark of op een van de andere Duitse begraafplaatsen in Vladslo, Menen of Hooglede… was er dan ooit wel een Tweede Wereldoorlog geweest?
Filosofische gedachten die opkomen terwijl je uitkijkt over het dal waarin België langzaam overgaat in Frankrijk. Niet zo heel vreemd als je weet dat Winston Churchill hier op een steenworp afstand tegelijkertijd ook aan het front gelegerd was. Wat als de een de ander met een voltreffer had uitgeschakeld? Op deze plek had de wereldgeschiedenis een totaal andere wending kunnen kringen.
Tegelijkertijd kom je in Mesen weer keihard terug in de werkelijkheid. In het kleine museum annex informatiecentrum op de Markt hangt (een kopie van) een aquarel die Adolf Hitler hier maakte tijdens zijn revalidatie in 1915. Het laat de in puin geschoten St. Nicolaaskerk zien en het naastgelegen klooster, waar hij regelmatig in de catacomben verbleef om te schuilen tegen de bombardementen en beschietingen.
Aquarel van het in puin geschoten Mesen door Adolf Hitler
Wel een vreemde gewaarwording als je je realiseert de tekening in 1936 is geschonken, twee jaar vóórdat dat de kerk weer werd geopend na de wederopbouw. Opvallend is dat de overste van het klooster zélf contact met de Duitsers zocht, omdat ze voor een expositie op zoek was naar tekeningen van het dorp uit WO1. Van Duitse zijde werd de tekening van de Duitse Gefreiter A. Hitler aangeboden, die door moeder-overste in grote dank werd aanvaard… In de Grote Oorlog was Hitler misschien nog een anonieme soldaat en kunstschilder, maar in 1936 was hij toch niet geheel onbekend meer en was inmiddels wel duidelijk wat zijn ideeën met de wereld waren.
Het verwoeste klooster werd na de oorlog nooit meer opgebouwd op deze plek. Vlak naast de kerk werd wel een nieuw mannenklooster St. Joseph gebouwd. In dit klooster bevindt zich nu de sfeervolle B&B Cloitre St. Joseph waar we op dit moment overnachten. Een vreemde gewaarwording om te bedenken dat Adolf Hitler hier letterlijk op de hoek van de straat moet hebben gezeten om zijn aquarel te tekenen, slechts enkele meters van de huidige B&B. Hoe dichtbij kan geschiedenis komen?
Ongeveer vanaf deze plek moet Hitler zijn aquarel hebben getekend
De vraag dringt zich op of je een dergelijke tekening wel moet laten zien. Moet je iemand, die zoveel ellende heeft veroorzaakt en zoveel doden op zijn geweten heeft nog wel een podium bieden? Moeilijk. Juist zijn tijd aan het westfront is door Hitler zelf ruimschoots gebruikt in zijn propagandamachine is daardoor omgeven door mythes. Tegelijkertijd is deze tekening is een tastbare link tussen twee oorlogen en illustreert het hoe een simpele soldaat, een mislukt kunstenaar, kon uitgroeien tot een tiran. Iets waar we nog altijd waakzaam voor moeten blijven en onze lessen uit moeten trekken…
Mesen
Geef een reactie