Gooi de markante Zwitserse spoorlijnen Gotthardbahn, Albulabahn en Lötschbergbahn in de mixer, spreid het uit over het Zuid-Duitse land en je hebt de Schwarzwaldbahn. Klinkt simpel, maar zo lijkt het op het eerste gezicht wel te zijn gegaan. Rijden over de Schwarzwaldbahn voelt heel vertrouwd aan en onbewust duiken steeds deja-vu momenten op die teruggrijpen naar plekken langs de eerdergenoemde beroemde Zwitserse evenknieën van de Schwarzwaldbahn. Niet heel verwonderlijk. Geestelijk vader van de Zuid-Duitse spoorlijn was Robert Gerwig. Niet geheel toevallig was hij ook betrokken bij de aanleg van de Gotthardspoorlijn in Zwitserland.

Robert Gerwig werd in 1820 geboren in Karlsruhe en was politicus en bouwingenieur. In die laatste rol was hij betrokken bij diverse projecten op het gebied van spoor-, weg- en bruggenbouw. Tussen 1863 en 1873 was hij ingenieur van de Sommerau variant van de Schwarzwaldspoorlijn. De bouw van de lijn startte in 1865. Door de Duits-Franse oorlog (1870-1871) liep de bouw vertraging op, maar de Schwarzwaldbahn kon uiteindelijk op 10 november 1873 worden geopend. Na de voltoooiing van de spoorlijn vertrok Gerwig naar Zwitserland om als ingenieur te werken aan de Nord-rampe van de Gotthardspoorlijn, die – zoals eerder gemeld – opvallende gelijkenis vertoont met de Schwarzwaldbahn. Vanaf 1875 werkte hij, terug in het Duitse Baden, aan de bouw van de Höllentalbahn. De voltooiing daarvan maakte hij niet mee, want in 1885 overleed hij.

Portret van Gerwig in station Triberg.

Officieel loopt de 150 kilometer lange Schwarzwaldbahn van Offenburg naar Konstanz aan de Bodensee, maar het kernstuk van de lijn is het gedeelte tussen Hornberg en St. Georgen, waarbij de trein door 36 tunnels in 24 kilometer een hoogte van bijna 500 meter overwint. In tegenstelling tot de Zwitserse evenknieën wordt bij de Schwarzwaldbahn geen gebruik gemaakt van keertunnels in de berg, maar liggen de scherpe bochten soms in zijdalen die door tunnels worden bereikt. De tunnels hebben allemaal klinkende namen, zoals de Glasträgertunnel (I, II en III), de Eisenbergtunnel, de Gremmelsbachtunnel en de Krähenlochtunnel.

Halverwege de carroussel van tunnels en bochten ligt het plaatsje Triberg. Van hieruit lopen twee wandelingen langs de spoorlijn. Met steile klimmen en afdalingen is het mogelijk om op verschillende hoogtes vlak langs, boven of onder het spoor langs te lopen. Vanaf de Vierbahnenblick, een uitkijkpunt, dat letterlijk hoog boven het diepe dal hangt, is het mogelijk om dezelfde trein vier keer langs te zien komen op verschillende hoogtes en van verschillende kanten. Je krijgt echt het idee middenin een modelbaan te staan.

Op het voorplein van station Triberg staat een Dampflok opgesteld als Denkmal. Triberg is duidelijk trots op z’n centrale plaats in de Schwarzwaldbahn. En terecht. Maar dat de locomotief gebouwd is vlak voor de de Tweede Wereldoorlog en dus uitgebreid dienst heeft gedaan in deze duistere periode, geeft het geheel een enigszins bedenkelijk tintje.

(Foto: Gerd Hahn, www.bahnbilder.de)

En er was nog iets met die oorlog… SS Reichsfuhrer Heinrich Himmler trok zich eind 1944 en begin 1945 regelmatig terug in Triberg. Hier was hij tamelijk veilig. Hij verbleef in een woning in het stadje,  maar zodra er gevaar dreigde van geallieerde bommenwerpers, stapte hij in een speciaal voor hem gereedstaande trein, die in allerijl in een van de tunnels werd gereden. De smalle kloof en de dichte begroeiing van het Gutachtal maakte het voor de bommenwerpers praktisch onmogelijk hun doel te treffen.

Overigens is er vlakbij het station van Triberg ook een monument voor Gerwig opgericht, de man die het Zwarte Woud zijn spoorlijn gaf. Maar ook de koekoeksklok! Want dat is misschien wel zijn leukste wapenfeit: Gerwig ontwierp de behuizing van de koekoeksklok, die is afgeleid van de baanwachterswoningen die hier nog in groten getale zijn te vinden langs de spoorlijn. Misschien niet helemaal toevallig dat hier in Triberg werelds grootste koekoeksklok te vinden is, waarbij ieder uur een enorme houten vogel met een welgemeende KOEKOEK het nieuwe uur inluidt.

Gerwig Monument in Triberg.