Afgelopen week raakten we in gesprek met een wat oudere dame uit Luzern. Ze vertelde dat ze die ochtend al ‘drie rondjes om de kerk’ had gedaan. In Nederland wordt je met zo’n opmerking vreemd aangekeken, maar hier in Zwitserland weet iedereen wat je bedoelt: drie keer met de trein om de kerk van Wassen.

img_0254-1

Toen de Gotthard spoorlijn in 1882 werd geopend, gold het als het neusje van de zalm op het het gebied van spoorwegbouw. Hoogtepunt is het gedeelte tussen erstfeld en goschenen, waarbij de trein via lange keerlussen in de berg omhoog klimt. Mijn Baedeker uit 1907 (zie mijn vorige blog) meldt het al: “The St. Gotthard Railway, constructed in 1872-96 at the cost of 262 million francs, is one of the grandest achievements of modern engineering.”

De Gotthardspoorlijn loopt niet alleen dwars door het geografische, maar ook door het nationalistische hart van Zwitserland. Het mythische Gotthardmassief vormt een letterlijke barrière in de noord-Zuidas van Europa en is daarom voor de Zwitsers een symbool van nationale trots. Maar aan dit onderwerp kan ik wellicht beter een aparte blog wijden.

Het symbool van de Gotthard spoorlijn is de kerk van het dorp Wassen. De kerk ligt op een heuvel en torent boven het dorp uit. Vanaf de kerk is het verloop van de kronkelend spoorlijn goed te zien. Baedeker (1907): “The loftily situated church commands a survey of the bold structures of the railway.”

img_4003
Maar ook vanuit de trein is de markante kerktoren van Wassen het oriëntatiepunt, tijdens een rit die veel weg heeft van een achtbaan (zonder over de kop te gaan, uiteraard). Eerst zie je de kerk boven je uit toornen, even later rijd je de kerk op ooghoogte voorbij en weer een keertunnel later, zie je de kerk ver onder je nog eenmaal aan je voorbij trekken. Een bijzonder fenomeen, zeker voor ons als plattelands-alpinisten. Toen ik dit jaren geleden voor het eerst voorbij zag komen in het programma Rail Away, wist ik: daar wil ik heen! En nu sta ik er voor de zoveelste keer, maar misschien wel voor het laatst…
img_4016

Want ook dit stukje ‘Eisenbahn Romantik’ dreigt te verdwijnen… De afgelopen jaren is hard gewerkt aan een nieuwe spoorwegtunnel -de langste ter wereld! – van 57 kilometer onder het Gotthardmassief door! De lijn is in juni van dit jaar geopend, een half jaar eerder dan gepland (Noord-Zuidlijn eat your heart out!!)

Vanaf de dienstregeling van december dit jaar verdwijnen de treinen onder de grond en zal er nog slechts eenmaal per uur een boemeltje te zien zijn op de historische spoorlijn. De Zwitserse spoorwegen blijven nog tot en met 2017 rijden op deze lijn, daarna is de toekomst onzeker. Zoals het er nu naar uitziet, worden de geruchten steeds hardnekkiger dat de Süd-Ostbahn (die overigens in het noord-oosten van Zwitserland rijden!) de lijn overneemt en voortzet. Mijn zegen hebben ze!
Het noordelijke deel van de Gotthardlijn eindigt in Göschenen. Daar verdwijnt de trein in de 15 kilometer lange ‘oude’ spoortunnel. Aan de andere kant van de tunnel ziet de trein het daglicht weer in Airolo in Ticino, het Italiaanstalige deel van Zwitserland. Via eenzelfde stelsel van keertunnels daalt de trein aan die kant weer tot Bellinzona en verder tot Locarno en Lugano.


Wij nemen in Göschenen echter de trein van de Matterhorn Gotthardbahn naar Andermatt. Deze smalspoortrein klimt door de steile Schöllenenschlucht omhoog. Aan het einde van de klim ligt een belangrijk stukje Zwitsers geschiedenis. De kloof was eeuwenlang onbegaanbaar en dus een belemmering voor handelsreizigers van en naar het zuiden. Volgens de legende (Zwitsers geloven alles!) sloten de inwoners een pact met de duivel. De duivel zou zorgen voor een goede brug over de kloof. Als beloning daarvoor eiste hij de ziel van de eerste persoon die de brug zou passeren. Een lastig dilemma.

De inwoners bedachten een list. Ze lieten de duivel de brug bouwen en toen deze klaar was, joegen ze een geit als eerste levende wezen over de brug. De duivel was woest! Uit woede wierp hij een grote steen richting de brug, maar deze miste doel en kwam aan de andere kant van de kloof terecht. En zowaar… De brug is er nog steeds en de duivelssteen ook! Deze laatste ligt langs de autoweg A2, vlak voor de ingang van de Gotthard autotunnel. Bij de verbreding van de weg is geopperd om de steen weg te halen. Dat durfden de bijgelovige Zwitsers niet aan. Met veel omzichtigheid is de steen enkele meters veplaatst…

De schöllenenschlucht is een kwetsbare kloof. In de winter zijn hier veel lawines, in de zomer is er veel past van steenslag, waardoor de treinen soms langere tijd niet kunnen rijden. Ook nu… Twee weken ontspoorde een trein in een lawinegalerij en richtte grote schade aan. Ruim twee weken konden er geen treinen rijden tussen andermatt en Göschenen. Domme pech, of toch de wraak van de duivel??