Op 8 maart jl. was het precies honderd jaar geleden dat Ferdinand Adolf Heinrich August ‘Graf von Zeppelin’ zijn laatste adem uitblies. In het Duitse Friedrichshafen herinnert een groot museum aan zijn uitvinding, de zeppelin. Deze plek is niet zomaar gekozen. Van hieruit bouwde Graf von Zeppelin de eerste prototypes van het luchtschip. De stad aan de Bodensee groeide uit tot het centrum van de zeppelin-industrie. Tragisch symbool voor de ondergang van deze vorm van vervoer werd zeppelin LZ129, de Hindenburg.

 
De eerste zeppelins werden gebouwd rond het begin van de 20ste eeuw. Ze bleken uitermate geschikt om lange tijd in de lucht te blijven en om op een relatief goedkope manier lange afstanden door de lucht af te leggen. In 1929 maakte de Graf Zeppelin – genoemd naar zijn uivinder – een reis om de wereld in 21 dagen, 5 uur en 31 minuten. Een ongekende prestatie in die tijd. Vanaf de jaren’30 zeppelins de zeppelins dus ingezet om op een snelle, maar vooral luxe wijze de oceaan over te steken.

Het waren zwevende paleizen, waarin het de reiziger aan niets ontbrak. Waar grote oceaanstomers in die tijd nog weken onderweg waren van Europa naar Amerika, legde de zeppelin deze afstand binnen drie dagen af, zonder tussenlandingen te hoeven maken. De grote sigaarvormige ballon was gevuld met helium (later werd het uiterst brandbare waterstof gebruikt) en kon daardoor lang in de lucht blijven.

 
Zeppelins werden echter niet alleen ingezet voor het vervoer van post en passagiers, ze speelden ook een rol in de oorlogsvoering. Zo werden ze door de Duitsers in 1914 ingezet voor het bombarderen van de stad Antwerpen, aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Ook werd de zeppelin in de propaganda van Nazi-Duitsland ingezet als symbool van macht en vooruitgang.

 
Maar in 1937 ging het goed mis. Iedereen kent het iconische filmpje van de crash, in combinatie met het dramatische live radiocommentaar van verslaggever Herbert Morrison, het ging de hele wereld over. Op 6 mei 1937 zou zeppelin LZ129 ‘de Hindenburg’ na een vlucht over de oceaan aanleggen in de marineluchthaven van het Amerikaanse Lakehurst (bij New York), maar enkele meters boven de grond vatte het vlam en binnen 32 seconden brandde de hele zeppelin af. Van de 97 mensen aan boord kwamen er 35 om het leven.
Een aanslag, een complot tegen Duitsland! Dat was althans een theorie die Hitler maar al te gretig gebruikte in zijn propaganda. Uitgebreid onderzoek jaren later wees echter uit dat het verongelukken van de Hindenburg een ongelukkige samenloop van omstandigheden was geweest. Maar net als bij het verongelukken van de Titanic in 1912, was een legende geboren en werd de Hindenburg symbool voor de teloorgang van deze vorm van vervoer.


Want de ramp in Lakehurst betekende het einde van de inzet van de zeppelin. In maart 1940 besloot Hermann Göring de resterende zeppelins te slopen en het aluminium te gebruiken in de oorlogsindustrie. Zeppelins hebben dus nooit dienst gedaan in de Tweede Wereldoorlog. Althans, niet aan Duitse zijde. De Amerikanen, die in tegenstelling tot de Duitsers wel over helium beschikten, hebben wel zeppelins tijdens de oorlog wel ingezet voor verkenningsoperaties.

In Friedrichshafen, aan de Duitse oever van de Bodensee is nog altijd het Zeppelin Museum gevestigd in het voormalige spoorwegstation van de haven. Het gebouw ademt nog de sfeer vanher station van de jaren ’30 met veel marmer, grote trappen en fraai vormgegeven klokken.

 

Midden in de hal is een reconstructie gemaakt van een deel van het passagiersgedeelte van de verongelukte Hindenburg, compleet met slaapvertrekken en toiletten. Heel even waan je je echt in het luchtschip, vooral omdat ook op de achtergrond een suizend geluid hoorbaar is, alsof we echt door de lucht zweven. Eenmaal op een afstand realiseer je je pas hoe dat deze reconstructie slechts een heel klein deeltje van de immens grote zeppelin was. Indrukwekkend, net als een origineel stuk touw en een metalen deel van het roer. Stille getuigen van de ramp…