Gezichten van de Grote Oorlog – 1. Jimmy Speirs: voetbal- en oorlogsheld

“Voetbal is oorlog”, zei Rinus Michels ooit. Als die uitspraak ergens geldt, dan is dat op de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog in de Belgische Westhoek. Op Dochy Farm New British Cemetery, net buiten Ieper, is het graf te vinden van Jimmy Speirs. Zijn naam zal niet bij iedereen direct een belletje doen rinkelen, maar in zijn tijd was hij een groot voetballer in Schotland en Engeland. In de Grote Oorlog sneuvelt hij op het slagveld in België.

Jimmy wordt geboren op 22 maart 1886 in de wijk Govan in het Schotse Glasgow. Zijn vader is – net als zijn opa – mijnwerker geweest, maar is nu werkzaam als ketelmaker. Glasgow is in die tijd een stad van mijnbouw, scheepsbouw en zware industrie. Op de zwarte veldjes tussen de fabrieken leert Jimmy voetballen. Hij gaat spelen bij de jeugdclub Annandale, in de straat waar hij woont. In 1905 maakt hij de overstap naar Maryhill FC, waarmee hij de Beker van Glasgow verovert.

Een jaar later trouwt Jimmy met Elisabeth “Bessie” Lennox Maben. Ze krijgen een zoon die ze James noemen. In de tussentijd maakt hij ook de overstap naar het grote Glasgow Rangers. In totaal speelt hij in drie seizoenen 53 wedstrijden voor de club, waarin hij 24 keer scoort. Prijzen wint de club helaas niet in deze periode. Wel wordt Jimmy in 1908 opgeroepen om te spelen voor het Schotse elftal tegen Wales. Voor 18.000 toeschouwers speelt hij zijn eerste en enige interland. Schotland wint, maar Jimmy komt niet tot scoren.

In de zomer van 1909 tekent Jimmy een contract bij het Engelse Bradford City FC, een dikke 350 kilometer van Glasgow. Zijn vrouw en de kleine James blijven in Glasgow wonen. Jimmy reist regelmatig terug naar Glasgow. In 1912 bevalt Bessie van een dochter, Elizabeth (“Betty”).

In Bradford beleeft Jimmy zijn grootste succes op het voetbalveld. Op 22 april 1911 staat hij aan de aftrap van de Engelse FA Cup finale tegen het grote Newcastle United. Als aanvoerder prijkt zijn portret op het programmaboekje. De wedstrijd op Crystal Palace eindigt echter in een bloedeloze 0-0. Vier dagen later vindt de replay plaats op Old Trafford, in Manchester. Het huidige stadion is er op dat moment uiteraard nog niet. De wedstrijd trekt ruim 66.000 toeschouwers; nog eens 30.000 mensen moeten buiten blijven. Het geeft aan hoe groot het voetbal, én zeker de FA-Cup finale, op dat moment is in Engeland.

Op YouTube is een prachtig filmpje van deze wedstrijd terug te vinden. Door de camera positionering is het spel wat lastig te volgen. Jimmy Speirs is duidelijk te zien bij de toss. In de 15e minuut maakt hij het enige – en dus winnende – doelpunt. Anderhalf uur later mag hij als aanvoerder van Bradford City de FA Cup in ontvangst nemen. Een dag later prijkt zijn foto, mét de FA Cup, op de voorpagina van de Daily Mirror.

In 1912 maakt hij de overstap naar Leeds City. Het seizoen 1914-1915 wordt niet alleen in sportief opzicht een deceptie (de club wordt 15e), maar een een maand voor de start van de competitie breekt de Eerste Wereldoorlog uit. De competitie wordt dat seizoen nog wel uitgespeeld, maar meer en meer wordt de invloed van de oorlog duidelijk.
Hoewel er op dat moment nog geen dienstplicht is in Groot-Brittannië, vallen er toch gaten in de elftallen, door voetballers die naar het front vertrekken. Jimmy maakt het seizoen in Engeland af. Zijn laatste wedstrijd speelt hij in april 1915.

Hij keert terug naar Glasgow om vrijwillig te gaan dienen in the Queens Own Cameron Highlanders. Met zijn 29 jaar een twee maanden is Private Speirs ouder dan de meesten van de gecruteerden van de Cameron Highlanders. Jimmy wordt ingedeeld in het 3rd Reserve Batallion voor de troepen overzee. In Schotland krijgt het bataljon training in oorlogshandelingen voor het slagveld. Het bataljon heeft een eigen voetbalteam, waarmee het wedstrijden speelde tegen andere bataljons. Ook hier steek Jimmy letterlijk en figuurlijk met kop en schouders boven zijn medespelers uit. Zijn leidinggevende kwaliteiten in het veld vallen ook de legerleiding op en hij wordt gepromoveerd tot Lance Corporal.

Jimmy Speirs bij the Queens Own Cameron Highlanders
(http://jimmy-speirs.co.uk/)

Op 29 maart 1916 maakt Jimmy dan de oversteek van Schotland naar het front in het noorden van Frankrijk om zich aan te sluiten bij het 7th Battalion of the Queens Own Cameron Highlanders. Op 19 juli promoveert hij officieel tot Korporaal en later tot Sergeant. In april 1917 neemt zijn bataljon deel aan de Tweede Slag bij Arras. Nadat hij daar gewond raakt, gaat hij voor enkele weken terug naar Schotland om te herstellen.

In de zomer van 1917 keert hij terug aan het front. Hij komt terecht in de hel die de Derde Slag om Ieper heet; ook wel de Slag om Passendale. Een geallieerd offensief moet een einde maken aan de Duitse bezetting van de heuvels rond Ieper. Het heeft alleen wekenlang geregend en Hill 35 nabij het dorpje St. Juliaan is verworden tot één groot maanlandschap, waar manschappen, paarden en kanonnen vastkomen te zitten in de modder. Vanaf het hoger gelegen Passendale worden ze door de Duitsers getrakteerd op een constante regen van granaten.

In dit tumult raakt Jimmy op 20 augustus gewond. Hij wordt nog gezien door een mede-sergeant, maar daarna raken ze hem uit het oog. Hij wordt officieel als vermist opgegeven. Pas in 1920, twee jaar na afloop van de oorlog, en drie jaar na zijn vermissing, krijgt zijn weduwe Bessie in Schotland bericht dat het lichaam van haar man is gevonden, “officially killed in action”. Als sterfdatum wordt 20 augustus aangehouden, al is uit de vindplaats van zijn lichaam, nabij Iberian Farm op Hill 35, op te maken dat hij vermoedelijk op 22 augustus 1917 moet zijn overleden.

In 1921 wordt Jimmy, samen met ruim 1400 andere soldaten, herbegraven op Dochy Farm New Military Cemetery aan de de weg tussen Langemark en Zonnebeke. Op de grafsteen die hij krijgt, staat een fout: Spiers ipv Speirs. Dit alles heeft te maken met een schrijffout in 1915, die is gemaakt toen hij zich aanmeldde voor het leger. Het zal uiteindelijk tot 2007 (!) duren voordat de fout wordt hersteld en hij definitief de juiste steen krijgt op zijn laatste rustplaats.

Grafsteen van Jimmy Speirs

In Groot-Brittannië wordt Jimmy Speirs niet vergeten. Hij is voor velen nog steeds een voetbal- en oorlogsheld. Jaarlijks brengen supporters van Bradford City en van andere clubs waar hij heeft gespeeld, een bezoek aan zijn graf in België. Vaak gaat het gepaard met vlaggen en vaantjes en traditionele doedelzakmuziek. Als je in Engeland de FA Cup wint, ben je onsterfelijk. Helaas geldt dat niet in oorlogstijd aan het front.

Voor meer informatie over Jimmy Speirs, zie ook: http://jimmy-speirs.co.uk/

Deze blog maakt deel uit van een serie verhalen over personen, bekend en minder bekend, die een rol hebben gespeeld in de Grote Oorlog 1914-1918 in de Belgische Westhoek.